فاضل سراب
ملا محمد بن عبد الفتاح تنکابنی مشهور به فاضل سراب از علما، فقها، محدثان، متکلمان و دانشمندان نامدار شیعه در اواخر قرن یازدهم و اوائل قرن دوازدهم هجری است. وی در حدود سال ۱۰۴۰ ه. ق در روستای سراب از توابع تنکابن متولد گردید.
تحصیلات و استادان
فاضل پس از کسب مقدمات علوم در نزد پدر و نیز در مدارس علمیه تنکابن جهت تحصیل در مدارج علمی بالاتر عازم اصفهان گردید. اصفهان در آن عصر از حیث علمی مرکز حوزه‌های علمیه جهان تشیع محسوب می‌گردید و علما و دانشمندان بسیاری از بلاد مختلف به جهت تحصیل و یا تدریس در این شهر گرد آمده بودند و علوم دینی و دانش‌های نقلی و علوم عقلی رواج بسیار داشت. فاضل سراب از محضر فقها و حکمای اصفهان از جمله علامه ملا محمد باقر سبزواری، آقا حسین خوانساری، علامه محمدتقی مجلسی و نیز از محضر حکمای نامداری چون ملا رجبعلی تبریزی و ملا میرزای شیروانی بهره فراوان برد و دیری نگذشت که به مدارک و مدارج عالیه علمی وکمال نائل گردید و بیش از سی عنوان کتاب، رساله و حواشی از خود بر جای گذاشت که نزدیک به نیمی از آنها مربوط به مباحث فلسفی و کلامی است.
شاگردان
ازجمله شاگرردان وی می توان به بزرگان ذیل اضاره نمود:
ملا محمد شفیع گیلانی لاهیجی
ملا محمد جعفر کرمانی خراسانی
محمد باقر بن سید علاءالدین محمد گلستانه
میر محمدحسین خاتون آبادی
ملا عبدالباقی سبزواری و ... .
آثار و تألیفات
از جمله آثار علمی فاضل سراب می توان به موارد زیر اشاره نمود:
۱- سفینة النجاه
۲- ضیاءالقلوب
۳- اثبات الصانع القدیم بالبرهان القاطع القویم
۴- رساله حجیة الاجماع و خبر الواحد
۵- رساله در اصول دین و عقاید
۶- رساله فی صلاه الجمعه وقول بوجوبها العینی
۷- رساله فی حکم رویه الهلال قبل از الزوال
۸- حاشیه بر زبده البیان فی تفسیر آیات الاحکام اردبیلی
۹- اثبات الواجب یا رساله توحید واجب الوجود
۱۰- رساله در حل شبهة جذر اصم
۱۱- حاشیه بر مدارک الاحکام
۱۲- حاشیه بر شرح مطالع
۱۳- حاشیه بر ذخیره المعاد و....
وفات
سرانجام فاضل سراب تنکابنی پس از عمری نزدیک به هشتاد وپنج سال در شب دوشنبه ۱۸ ذی الحجه سال ۱۱۲۴ ه. ق دار فانی را وداع گفت و در تخت فولاد اصفهان مدفون گردید. مدفن وی به صورت آرامگاهی درآمد که نه تنها بسیاری از علما، فقها، هنر مندان و مشاهیر علم و ادب را در خود جای داد بلکه از حیث معماری و سبک خاص بنای آن نیز همواره زائرین بسیاری را به جهت زیارت به سوی خود معطوف نموده است. مشخصه بارز شیوه معماری تکیه فاضل، بنای بقعه ای گنبددار آجری بر روی پلان هشت ضلعی است که با جزئیات دیگری آن را از سایر تکایای دوره صفوی متمایز ساخته است. بقعه مذکور آجری ساده و فاقد تزئیناتی همچون گچبری وکاشیکاری است. در اطراف مقبره وی قبور چندی متعلق به خاندان جویباره‌ای از نوادگان فاضل سراب مشاهده می‌شود و به همین علت این تکیه را گاهی تکیه جویباره‌ای نیز می‌خوانند.